Gönderen: 30 kasim 2019 Saat 00:16 | Kayıtlı IP

"İbadetler akıl ve bilimin alanına girmez; bunlar mümkinler (öyle de böyle de olur) alanına girer, akla ve bilime aykırı olmaz, ama akıl ve bilim, öz ve şekil olarak ibadet hakkında "doğru, yanlış; iyi, kötü" diye hükümde bulunamaz. Allah kendine nasıl ibadet edilmesi gerektiğini yalnızca kendisi bilir, bunu vahiy ile bildirir, inananlar da bildirileni yaparak kulluğu gerçekleştirirler."

Akılsızca yapılan işlerin makuliyetini Allah'a dayandırmak; anlamlandırılamayan ibadetlerin devamını - statükoculuğu - tercih etmekten öteye gitmez...

Gönderen: 30 kasim 2019 Saat 00:16 | Kayıtlı IP

 Gazali ye göre Akıl-vahiy ilişkisinde insanlar üç farklı şeklinde düşünme eğilimi göstermişlerdir. Birinci grup aklı dikkate almış nakli yok saymıştır. İkinci grup nakli alıp aklı yok saymıştır. Üçüncü grup cem ve telfik ederek orta yolu tutmuştur ki bu grupta üç kısma ayrılmaktadır. Nedir bunlar. Birincisi nakli asıl aklı tabi sayanlar ikinci grup aklı asıl nakli tabi görenler üçüncü grup ise akıl ve nakil ikisini de asıl kabul edip birleştirme ve uzlaştırma yolunu tutanlardır. der ve böylece akıl ve nakil ilişkisinde fikir serdedenler beş grup olmaktadır.               İmdi birinci grupta yer alan dikkati tamamen nakle verdikleri için Gazali�nin tabiri ile yoldaki daha ilk aşamada takılıp kalmışlardır. Nakil ve akıl zahirde çatışır gibi göründüğünde tevilden kaçınmış ve Allah bilir demişlerdir. İkinci grup aklı esas alıp nakli yok sayanlar ki bütün dikkati akıl üzerine hamletmişler ve akıllarına uyanları kabul ettiler uymayanları herhangi bir şey olduğunun hilafına anlaşılabilir dediler ve hâşâ Peygamber�e s.a. v. yalan isnat etme gafletine düştüler. Üçüncü grup ise aklı asıl nakli tabi görenler: aklı ön plana aldılar nakle ehemmiyet vermediler Kur�an gibi mutevatir olan ve lafzı ile tevil�i yakın olan hadisleri alıp dışında kalanları inkâr ettiler. Dördüncü grup nakli asıl aklı tabi kabul edenler zihinlerinde pek çok şey açıklığa kavuştu fakat akli bazı hususlar ile nakil arasında çatışma gibi görünen haller zuhur edince aklen imkânsız gibi hususlar zihinlerinde netleşmedi. Çünkü Gazali�ye göre imkânsızın ne olduğunu dahi bilmiyorlardı. ve imkansızlığı genel olmayan şeyin mümkün olduğuna hükmettiler. Fakat Gazali�ye göre imakansızlığı ya delille bilinir ya imkânı delille bilinir ya da imkânı ya da imkânsızlığı bilinemeyen kısım diye bir ayrım yapar ve bunları örneklendirir. Mesela biz güneşi dünyadan küçük görüyoruz fakat Güneş dünyadan büyüktür der. Yani aklın imkânına örnektir bu. İkincisine ayın yörüngesindeki hareketlerini bir kişi algılayamıyorsa yâda bilmiyorsa bu şahsi bir yeteneksizliktir.Velhasıl bu kişilerin ma�kulata dair bilgileri az olduğundandır ki imkânsızların sayısı onlara göre fazla değildir. bu yüzden te�vile ihtiyaç olup olmadığını dahi anlayamadılar.

          Ve beşinci grup: akli ve nakli asıl görürler ve akıl ile nakil arasında bir tearuz olmadığını ileri söyleyerek orta yolu takip edenlerdir. Burası önemli bence çünkü Gazali Der ki aklı inkâr eden kişi dini inkâr etmiştir. Çünkü dini bilginin doğruluğu akılla anlaşılır (bunları Gazali söylüyor Kanunu�t-Tevil Risalesinde ben söylemiyorum). Din ancak akıl ile sabit olmuşken nasıl olurda akıl dinle inkâr edilsin. Peki, bu durumda ne olur tamam akıl ve nakli çatışmaz kabul ettik. Yinede Gazali�ye göre iki husus açıklanamaz insan açıklayamayız. Uzak te�villere mevzu olan durumlar ve sure başarındaki harfler konularıdır.

              Burada Gazali�nin tavsiyesi kişi haberlerin tamamına muttali olacağı hırsına kapılmamalıdır ki bu bir insan için imkânsızdır çünkü ömrümüzün uzunluğu yermez buna. İkincisi akli deli asla inkâr edilmemelidir zira akıl yalan söylemez şayet yalan söylüyorsa o zaman belki dini ispat hususunda da yalan söylemiştir. Der. Bu nedenle bunu söyleyemeyiz. Üçüncü durumda ise te�vil için ihtimaller çatıştığında te�vil tayin etmekten uzak durmalıdır demektedir. Çünkü Allah2ın Muradı ve Efendimizin Muradı hakkında zan ve tahminle hüküm verilemez. Tahmin ve zan bilgisizliktir. bu yüzden zan İslam da ilmin zıddıdır. Ve son olarak kesin bilginin özüne ulaşmaya imkân yoktur der bu yüzden yukarıdaki uyarılara göre davranmak her akıllı mümin için doğru yoldur. Diyerek bitirir.

mehmet kalkan

Gönderen: 30 kasim 2019 Saat 00:16 | Kayıtlı IP

Allah Teala, insana akıl ve fikir vererek Onun yaratıkları arasında seçkin ve ayrıcalıklı bir konumda bulunmasını temin etmiştir. İnsan hayrı şerden, iyiyi kötüden, faydalıyı zararlıdan, güzeli çirkinden, hakkı batıldan ayırt eder.

Aklın tanımlarından biri: �İyiyi kötüden ayırt eden bir meleke�, diğeri: �İnsanı öbür canlılardan ayırt eden ve teorik bilgileri edinmeye elverişli bir durumda olmasını sağlayan özellik.� şeklindedir. Aklı: �Doğuştan insan zihninde var olan zorunlu bilgiler� şeklinde tanımlayanlar da vardır. (bk. Gazali, İhya, Kahire, 1938, I, 90)

Burada şu soruyu sormak öteden beri âdet olmuştur: Madem ki ulu Allah insana hayrı, faydalıyı ve hakkı şerden, zararlıdan ve batıldan ayırt etmeye yarayan bir akıl vermiştir, peygamber göndermeye ve kitap indirmeye ne lüzum vardır? İnsanlar akıllarıyla dünyada hayatlarını düzenleyip mutlu bir şekilde ve huzurlu olarak yaşayamazlar mı? Ateistler, deistler ve vahye dayalı olmayan Brahmanizm ve Hinduizm gibi beşeri dinler dünyada mutlu bir hayat yaşamak için insana aklın yeterli olduğunu savuna gelmişlerdir. İslam alimleri ise çok önemli bir bilgi edinme aracı olmakla beraber aklın yeterli olmadığını, vahiy ile desteklenmesi ve tamamlanması gerektiğini ispat etmeye çalışmışlar, bu maksatla bu konuda çeşitli deliller ileri sürmüşlerdir.

Bunlardan bazıları kısaca şöyledir. Vahiy gelmemiş olsaydı bile dinde emredilen şeylerin güzel, yasaklanan şeylerin çirkin ve kötü olduğunu akıl bilebilirdi ama bunların tümünü bilemezdi. Mesela Allah Teala�yı bilirdi, fakat Onun sıfat, fiil ve isimlerini tam olarak bilemez, bu konuda herkes aklına göre farklı bir şey söyler, doğru ve gerçek olan bilinmezdi. İnsan Allah Teala�nın varlığını akılla bulur; ama Ona ibadet edip etmeyeceğini, ibadet edecekse hangi şekilde ibadet edeceğini kestiremez, herkes kendi aklına göre değişik bir ibadet şekli ortaya koyar, bu da çekişmelere ve karışıklıklara yol açardı. (bk. F. Razi, el Muhassal, Kahire, 1323. s. 156.)

Razi, Peygamber göndermenin vahiy ile bildirilmemiş olsaydı insanlar ölümden sonra yeni bir hayatın bulunduğunu tam ve kesin bir şekilde akılla bilemezlerdi. Nelerin ahirette ecir ve sevap almaya, nelerin ceza görmeye ve azab çekmeye vesile olduğunu akıl ve fikirle kavrayamazlardı. Özellikle Allah ve ahiret konularında akıl yetersizdir. Vahiyle aklın aydınlanması şarttır. Gazali�nin de dediği gibi akıl temel, vahiy bu temel üzerine inşa edilen bina gibidir. Akıl göz, vahiy ışıktır. Ya da akıl lamba, vahiy onun yağıdır.

Hak Teala �Nur üstüne nur� (Nur, 35) derken akıl ve vahiy nurlarına işaret ediyor. Akıl insanın içindeki şeriat, şeriat ise insanın dışındaki akıldır. Kur�an�da (bk. Rum, 30/30) akla din ismi verilmiştir.

Fıtrat sağlam bir dindir. (bk. Gazali, Mearicu�l-Kuds, Kahire, 46) Akılla aydınlanmayan bir din hurafelere boğulur, taassup ve batıl inançlara saplanır. Vahiy ile desteklenmeyen akıl ise sapıtır, azgınlaşır, kudurur, sefahet ve ahlaksızlık bataklığına yuvarlanır, tanrılık iddia eder.

Şu halde akli ve fikri hayatın vahiyle desteklenmesi bir zorunluluktur. Her toplum için dinin zorunlu olmasının sebebi budur. Cehenneme atılacak olanlar diyecekler ki: �Eğer vahye kulak verseydik veya aklımızı kullansaydık, Cehennemlik olmayacaktık.� (Mülk, 10) Vahiy de, akıl da rehberdir. Kısacası akıl-vahiy ilişkisi şöyle ifade edilir:

a) Aklı aşan ve akılla bilinemeyen ibadet ve ahiret konularında vahiy insana sağlıklı ve güvenilir bilgiler verir, ebedi mutluluğa giden yolu gösterir.

b) Akılla bilinen ziraat, sanat, ticaret, iktisat, siyaset, hukuk ve ahlak konularında, vahiy akla yardımcı olur, onu destekler ve tamamlar.

c) Sırf akılla bilinebilen aritmetik, geometri, fizik, kimya, mantık, astronomi, tıp gibi akli ve tecrübi ilimleri vahiy tavsiye ve teşvik eder. Daha önemlisi bu ilimlerin insanlığa zararlı olacak şekilde kullanılmasını önler.

Bu üç alan nübüvvet bakımından önemlidir. Birinci alanda akıl vahye tabidir. İkinci alanda geniş ölçüde akıl hür ve serbest, üçüncü alanda ise tamamıyla hür ve serbesttir. Bu hiyerarşinin korunması halinde ne kadar hür ve serbest olursa olsun akıldan ve onun ürünü olan ilimlerden fertlere ve topluma zarar gelmez.

Gönderen: 30 kasim 2019 Saat 00:16 | Kayıtlı IP

Aklın, vahiy karşısında değeri nedir?

Kuran'da birçok ayet insanı düşünmeye, akıl etmeye çağırıyor. İslam bilginlerine göre de, yaratılan ilk şey, akıl. Peki, Allah'ın ayetleri karşısında aklın rolü nedir? İkisi arasında çatışma olur mu?

İslam araştırmacıları, Allah'ın yarattığı ilk şeyin akıl olduğunu söylüyor. Hatta Hz. Peygamber bir hadisinde "ilk yaratılan aklımdır" diyor. Kuran'da yüzlerce ayet "...düşünmez misiniz?" "...akletmez misiniz?" "....fıkhetmez misiniz?" gibi ifadelerle son buluyor. Peki, insan aklının, dinlerin getirdiği vahiy karşısındaki değeri ne? Akıl (ilim) ile vahiy (din) çatışır mı? Çatıştığı zaman hangisi tercih etmeli veya nasıl bir yöntem izlenmeli? İslam ve Hıristiyan felsefeciler bu sorulara nasıl cevap veriyor?

Bütün bu soruları, felsefe bakış açısıyla değerlendirerek cevap veren araştırmacıların ortak görüşü, akıl ile vahiy arasında bir aykırılığın olmayacağı yolunda. Ancak bilinen şu ki, insanın düşünce tarihi boyunca metafizik problemler hep varolagelmiş. İnsanın bu problemleri akılla çözme girişimine de felsefe denmiş.

Araştırmacıların akıl-vahiy ilişkisine getirdiği yorumlara geçmeden önce aklın Kuran'da nasıl yeraldığını aktaralım. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. M. Sait Şimşek "Yaratılış Olayı" adlı kitabında, Kuran'ın bir tebliğ ve ikna kitabı olduğunu, insanları ayetleri üzerinde düşünmeye çağırdığını, hatta düşünsün diye adeta kışkırttığını söyleyerek şöyle devam ediyor:

Kuran düşünmemizi istiyor!

"Kuran'da yüzlerce ayet, '...düşünmez misiniz?', '...akletmez misiniz?', '....fıkhetmez misiniz?' gibi ifadelerle son bulur. Bu şekildeki ifadeler sadece Allah'ın varlığı, insanın sorumluluğu ve benzeri inanç konularıyla ilgili ayetlerde sözkonusu edilmez, dini hükümleri içeren, hatta ibadetlerle ilgili ayetlerde de geçmektedir. Kuran, dinin bütün alanlarında muhataplarını düşünmeye davet etmektedir. Cehennem ehli olmaya mustahak olanlar ise akletmeyen kimselerdir."

Kuran, "kainat kitabı" üzerinde düşünmeye, Bakara suresi 164. ayette çağırıyor:

"Göklerin ve yerin yaratılışında, gece ile gündüzün sürelerinin değişmesinde, insanlara fayda sağlamak üzere denizlerde gemilerin süzülüşünde, Allah'ın gökten indirip kendisiyle ölmüş yeri canlandırdığı yağmurda ve yeryüzünde hayat verip yaydığı canlılarda, rüzgarların yönlerini değiştirip durmasında, gökle yer arasında emre hazır bulutların duruşunda elbette aklını çalıştıran kimseler Allah'ın varlığına ve birliğine nice deliller vardır."

Kuran ayrıca aklını kullanmayanın sorumlu olduğunu da haber veriyor: "Bilmediğin şeyin peşine düşme! Çünkü kulak, göz, kalb gibi azaların hepsi de sorguya çekilecektir." (İsra suresi 36. ayet)

"Kişi, ancak gördüklerinin, duyduklarının ve o ana kadar aklını kullanarak muhakeme yoluyla vardığı sonuçların birikimleriyle aklını kullanır. Göz de, kalp de, kulak da bilgi edinmenin yollarıdır. O halde bir bilgi edinmenin peşine düşen kişi göz, kulak ve kalp nimetlerinin şükrünü yerine getirmemiş olur ve bu nedenle de sorumludur" diyen Prof. Dr. Sait Şimşek, insanın yaptıklarından sorumlu olmasının, akıl ve iradesinin varlığından ve bu iradeyi özgürce kullanabilmesinden kaynaklandığını belirtiyor.

Vahyi (ayetleri) akılla alırız

Allah'ın, doğruyu bulmak için, insana akıl ve vahiy olmak üzere iki şey verdiğini söyleyen Prof. Dr. Sait Şimşek'e göre, akıl yalnız başına Hakk'ı tam olarak yakalayamaz ama insana büyük ölçüde rehberlik eder. Çünkü akıl, karar verirken o güne kadarki deneyimlerinden yararlanır. Ayrıca kişi aklını kullanırken kimi duygularının etkisinde kalabilir. Bununla birlikte akıl, insana verilmiş en büyük nimettir. Nitekim vahyi de akılla alırız. Ama vahiy, Allah katındandır, yanılma sözkonusu değildir.

Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Sistematik Felsefe öğretim üyesi Necip Taylan ise "İlim-Din İlişkileri-Sahaları- Sınırları" adlı kitabında insanı, felsefe açısından ele alıyor ve "tanrıyı arayan bedeni bir varlık" olarak tanımlıyor. "Düşünebilen tek varlık olarak insan, yalnızca benliğinin dışında şahit olduğu varlık ve olayları düşünmekle kalmayıp kendisini aşan anlamlara da ulaşır. Bu, onun kendi varlığı ile kainatın varlık sebeplerini zaruri olarak düşünmesinin bir neticesidir. Tanrı fikri, insanın akıl varlığından doğmaz. Fakat onun, akıllı bir varlık olmasının zorunlu sonucu olarak ortaya çıkar" diyen Taylan kitabında, akıl ve inancın uzlaşmaz olduğunu söyleyenlere şu yanıtı veriyor:

"İnsanda, birbirine karışmadan kendi sahaları içinde kalan iki ayrı saha vardır; bunlar akıl ve inanç sahalarıdır. Akıl, ilmi meydana getirir. İnanç ise dini. Akıl faaliyeti, zihin hayatını sınırlandıran hükümlere dayanır ve somut objeler üzerinde çalışır. Kendi prensiplerinin dışına çıkmadığı gibi, tecrübeyi kendisine yardımcı kabul eder. İnanç ise, bu sınırı aşan hislere ve iradeye bağlıdır. Buna göre, ilim ile inancın kaynakları aynı değildir. Biz, değerleri yalnız akıl ile değil; his, irade ve arzularımızla kavrayabiliriz. Bunun içindir ki, ilim ile inançlar ve dinler arasında çekişme görenler bu iki sahayı birbirine karıştıranlar ve her yönü ile farklı sahaları aynı kaynağa bağlamak isteyenlerdir."

Akıl ile vahiy arasında aykırılık olur mu?

Akıl ile vahiy arasında aykırılık olur mu? Bu sorunun cevabı için Ord. Prof. Dr. Ali Fuad Başgil "Din ve Laiklik" adlı kitabına başvuruyoruz. Ord. Prof. Dr. Ali Fuad Başgil, kendi yorumunu vermeden önce, ilim ve din konusunda biri "akılcı", diğeri "nakilci" iki görüş olduğunu ve bunların birbirini tamamladığını söylüyor. "Akılcı" görüşe göre, akıl ile nakil yani ilim ile din arasında bir aykırılık görülürse, aklın, yani ilmin gösterdiği yol tutulur. Nakil yani din ise, buna göre yeniden anlamlandırılır. Çünkü aklın, dini belirli bir zamandaki anlayışı, bu zaman geçip olayların şekli değişince, değişir. Fakat hükmün de buna göre değişmesi gerekir. Çünkü İslam'da zamanların değişmesi ile hükümlerin de değişeceği inkar olunamaz.

Bu görüşün karşısında olanlar ise, vahiy karşısında aklın zayıf kaldığını söylüyorlar. Onlara göre, insan her durumda vahye tabi olmaya mecburdur. Zira akıl, beşerdir yanılır; vahiy ilahidir, yanılmaz. Ord. Prof. Başgil, "vahy"i savunan Maliki mezhebinin kurucusu Malik b. Enes'i örnek göstererek şu bilgileri veriyor:

"Akıl daima unutma tehlikesi ile karşı karşıyadır. İlahi hükümler, akıl yoluyla idrak edilemez. Bu nedenle akıl, vahye tabi olmaya mecburdur. Ayeti, akıl ve ilme göre anlamlandırmak, onun ilahi hakikatini inkar etmek olur. Zira ayet, bir defada ve bir defaya mahsus olmak üzere ve dünyalar durdukça durmak üzere konulmuş bir hakikattir. Akıl ise devirlere, milletlere hatta şahıslara göre daima değişen bir melekedir. Netice olarak, vahyi akla göre anlamlandırmak, önce dini hakikatleri her devrin ve her milletin hatta her şahsın görüşüne ve anlayışına bağlamaktır. Bu ise dini temelinden sarsmaktır."

Ahiret'in akılla ispatı mümkün mü?

Ord. Prof. Başgil'e göre ise, akıl ile nakil (vahiy) arasında ayrılık hem olur, hem olmaz. Allah'a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahiret gününe, hayır ve şerrin ilahi takdire bağlı olduğuna inanmada, yani iman ve itikat meselelerinde aykırılık olamayacağını belirten Başgil, şu açıklamayı yapıyor:

"İman ve itikat meseleleri, kişinin vicdanına hitap eder. Bunları, kişi ister reddeder, ister kabul eder. Bunlarda akıl, hakikaten acizdir; ilim ise yetersizdir. Mesela, ahiret ve öldükten sonra dirilmek hakikati sır, birer dini hakikattir ve ilmin sınırları dışındadır. Bunların akıl ve ilim ile ispatı mümkün olmadığı gibi inkarı da mümkün değildir. Çünkü ilim, ispat edemediği şeyi inkar da edemez; sadece, bilmiyorum, der."

Ord. Prof. Başgil, buna karşılık, ibadetler sözkonusu olduğunda akıl ile nakil (vahiy)arasında aykırılık olabileceğini söylüyor. Çünkü, akıl, zamandan zamana değiştiği gibi aklın ürünü olan ilim de sürekli gelişiyor. "Aklın ve ilmin bu değişmesine ve gelişmesine paralel olarak insanların hareket tarzları ve hayat anlayışları, sosyal ilişkileri de değişmektedir" diyen Başgil şöyle devam ediyor:

"Akla aykırı olan vahye de aykırıdır"

"Vahyin ebedi hakikatlerini, yeniden ve yeni bir ruh ve görüşle anlamamız, onun ta kıyamete kadar bütün zamanları dolduran esrarından, yeni durum ve ilişkilere göre hükümler çıkarıp, vahyi hayata uyumlu hale getirmemiz lazımdır. İbadetler (amel) ve ahlak meselerinde vahiy, insanların hareketleriyle ve birbirleriyle olan ilişkileriyle ilgilidir. Amel (ibadetler) sahasında nakillerin (ayetlerin) hepsi iman ehline birer 'sorumluluk' yükletir. 'Şunu yap, şunu yapma' gibi emir ve yasak ifade eder. İslam'da sorumluluğun kaynağı ise, bir kelime ile 'akıl'dır. Şu halde kişi, şerrin herhangi bir hükmüyle sorumlu tutulmak için, bu şerri aklının kabul etmesi gerekir. Aksi halde kişi, aklının kabul etmediği bir teklif ile sorumlu tutulmuş olur ki böyle bir şey İslami esasa kesinlikle aykırıdır. İslami esasa göre "Allah kimseyi verebileceğinden fazlasıyla mükellef tutmaz" (Talak suresi 6. ayet) "Allah kimseye takatından fazlasını teklif etmez" (Bakara suresi 276. ayet) "Dinde cebir ve zorlama yoktur" (Bakara suresi 256. ayet).

İşte bu nedenle, yani aklımızın almadığı bir nakil karşısında, nakli akla yaklaştırmaya ve akıl ile nakli barıştırmaya çalışırız. İkinci olarak; İslami usulde, akla ve ilme aykırı bir şey de hakikat olamayacağı için aklın mantığı ve ilmin verileri hakikat olarak kabul edilebilir. Nakil ise, açıklık bulunmayan meselelerde buna göre yeniden manalandırılır."

İlim kavramının anlamı değişti mi?

İlim(akıl) ile dinin(vahiy) birbirinden ayrılamayacağını söyleyen Başgil'e göre, bu hakikati görmek için ilim kavramının bugün uğradığı değişikliğe bakmak gerekiyor. İlim kavramının 17. ve 18. yüzyıllardan hatta 19. yüzyıldaki anlayışından farklı olduğunu belirten Başgil, şu açıklamayı yapıyor:

"Eskiden, ta Yunan filozoflarından gelen bir anlayışla, ilim denince eşya ve tabiatın 'mutlak marifeti'" anlaşılırdı. Ve ilim kelimesi, mutlak, kesin, sabit ve düzgün bilgi anlamına gelirdi. Halbuki bugün anlaşılmıştır ki, ne sabit hakikat ne de bunun mutlak surette idraki mümkündür. Bugün, fiziki sahada ilim demek, sırf tecrübe, gözlem ve kıyas ile elde edilen bilgi demektir. Modern ilim tecrübeye, gözleme ve kıyasa dayanmaktadır. Aslında her şey geçici, izafi ve fanidir. Dün hakikat diye taptığımız, bugün batıl (sahte, hurafe, boş)dır. Bugün, batıl diye sandığımıza mümkündür ki yarın hakikat diye yeniden tapalım."

Akıl ve vahiy arasındaki ilişki üzerinde araştırma yapanlardan biri de araştırmacı-yazar Ali Bulaç. Bulaç, "İslam Düşüncesinde Din-Felsefe Vahiy-Akıl İlişkisi" adını verdiği çalışmasında insan aklının, dinlerin getirdiği vahiy karşısında değeri ile akıl ile vahiy çatıştığı zaman hangisinin tercih edileceği konularında Doğu ve Batı'yı karşılaştırarak bilgi veriyor. Bu karşılaştırmalara geçmeden önce Bulaç'ın vahy, hikmet ve felsefe gibi kavramları nasıl tanımladığına bakalım:

"Vahiy, doğrudan ilahi nitelikte ve Allah tarafından masum bir peygambere indirilen bilgilerin toplamı iken; hikmet, vahye dayalı insanın her tür ve düzeyde ortaya koyduğu zihni faaliyetlerdir. Eğer insan, nübüvvetin (peygamberliğin) nuruyla düşünür, kalbini, zihnini ve insani bütün meleke ve yetilerini bu nurun aydınlığında vahye ve Allah'a açarsa, o da hikmeti bulur; hikmetle düşünür, hayatını hikmetin doğru bilgileriyle tanzim eder ve bol hayırlara sahip olur. Felsefe ise, hikmetin etkisinden çıkmış şekliyle salt anlamda akli ve insani düşünce tarzının adıdır. İnsan, kendini, vahiyden ve peygamber tebliğinden bağımsız görüyor ve gerçekliğin bilgisini yalnızca kendi insani güç ve imkanlarıyla (akıl, deney, sezgi vb.) elde edeceğini iddia ediyorsa, onun bu çerçevede ortaya koyacağı her türden düşünce ve sonuç sadece felsefedir. Bu anlamdaki felsefe ise hakikati ifade etmez."

Her ne kadar filozoflarca akıl ve vahyin çatışmayacağı söylense de Bulaç, vahyin getirdiği bazı bilgileri bireysel aklın hemen ve bir anda kabul etmesinin güç olduğunu vurguluyor. Örnek olarak da Hz. İsa'nın babasız olarak dünyaya gelişini ve yüzlerce yıl uykuda kalan Ehl-i Kehf'i gösteriyor.

Bugünkü filozoflar vahyi gözardı mı ediyor?

Ali Bulaç, yukarıda tarifini yaptığı felsefenin, ne hikmetle ne de vahiyle ilişkisi kalmadığını ve bu tür felsefenin tarihte ilk defa Yunan'da ortaya çıktığını belirtiyor. Felsefenin bu şeklinin karamsarlık, kapris, vesvese, bunalım, şaşkınlık, çelişki, sıkıntı ve mutsuzluk gibi hayatı öldürücü sonuçlar doğurduğunu söyleyen Bulaç, bu tür belirtilerin Rönesans ve Aydınlanma çağından bugüne kadar etkilerini gösterdiğini belirtiyor. Bulaç'a göre, bugün bilim, felsefe ve tarihle uğraşanlar, düşünce tarihinin değişim ve gelişimini izlerken, hikmete dayalı kıstasları kullanmıyorlar. Çünkü onlara göre, ilahi bilgilere dayalı üstün düşünce şekilleri, insanlığın "sihir", "teoloji" veya "metafizik" dönemlerini, yani geri ve ilkel dönemlerini ifade eder. Bulaç, açıklamalarına şöyle devam ediyor:

"İnsan temeline dayalı düşünceyi esas aldığımızda, Batı'da gözlemlenen düşünce tarihinin bir benzeri ortaya çıkar; bu ise vahy etkisinde hikmet ve hikmetin etkisinde düşünce veya felsefe gibi büyük fikir ve kültür hareketlerini kavramada bize yardımcı olmaz. Oysa peygamberlerin doğrudan tebliğ ettiği ilahi bilgi olan vahy ile insanın kendini mutlaklaştırarak geliştirdiği seküler felsefe, genel insan düşünce tarihi dışında kalır. Çünkü biri doğrudan Allah'tan, öbürü doğrudan kendini Allah'ın ilminden bağımsız farzeden seküler insandan kaynağını alır."

Yunan ve İslam felsefelerinde hakikat

Bütün bu açıklamalardan sonra Ali Bulaç, "İnsan, peygamber olmadan da hakikatin bilgisini elde edebilir mi?" sorusuna cevap arıyor. Bulaç'a göre, bu soruya ta eski Yunan'dan beri cevap aranmıştır. Filozoflar, peygamber ve vahy olmadan da insanın hakikati bulabileceğini öne sürmüşlerdir. Ancak Bulaç, Yunan'da dini form içinde temsil edilen hakikat ile İslam felsefesinde sözü edilen hakikatin aynı şey olmadığını söylüyor. Çünkü Yunan'da, hakikati olduğu gibi temsil eden ne bir tek Allah inancı, ne de onu öğreten doğru güvenilir ve kusursuz bir peygamber vardı. Tanrılar, bütün tutum ve davranışlarında olduğu gibi, kainatı kuşatan bilgiyi temsil etme konusunda da zulmediyorlar, insandan saçma şeylerin kabulünü istiyorlardı. Bulaç, İslam felsefesindeki hakikat'i ise şöyle açıklıyor:

"İslam felsefesinde ise, hakikat, insandan bağımsızdı ve Allah katındaydı. Peygamberin tebliğ ettikleri de birer hakikatti. Ne var ki, insanoğlu da burhanla (akılla) o hakikate ulaşabilme imkanlarına sahip bir varlıktı. Şu halde filozof, eğer bir takım seçkin özelliklere ve yüksek erdemlere sahip olabilirse, peygambere gelen hakikati kaynağından alabilirdi. Bir bakıma hakikat, yukarıdan aşağıya vahiyle peygambere gelirken, filozof aynı kaynağa akılla (burhanla) aşağıdan yukarıya yükselip erişiyordu."

Ali Bulaç, vahiy temeline insani düşünce faaliyetinin, Mezopotamya, Mısır, İran, Hint ve Çin gibi dünyanın Doğu yakasındaki belli başlı merkezlerde, geleneksel öğretiler şeklinde ortaya çıktığını belirtiyor. Batı yakasının Yunan kolunda ise, bu Doğulu ve dini karakteri ancak Pisagor'a kadar korunabilmiş; özellikle Sokrat, Eflatun ve Aristo ile Yunan düşüncesi ve ilimleri felsefi bir kimlik kazanmıştır.

Batı dünyasının çözümü

Avrupa Hıristiyanlığının, akıl-vahiy arasında çatışma olup olmadığı sorunuyla karşılaşması ise İspanya ve Sicilya üzerinden İslam ilimlerinin ve hikmetinin Latince'ye tercüme edilmesiyle başlar. Ancak Bulaç'a göre, hıristiyan imanını kilise öğretisiyle formüle etmiş Batı Hıristiyanlığı şu negatif önceliklerden hiç ödün vermez:

"1. Hakikat aranmaz; çünkü bu, kilisenin hakikate sahip olmadığı anlamına gelir. Halbuki kilise, İsa'nın bedenidir ve kilise öğretisi hakikatin kendisidir.
2. Hakikat aranacaksa akılla aranacak; oysa akıl, şeytanın insan ruhunda yuvalanmış ajanıdır. Eğer bu ajan Adem'i kışkırtmasaydı ilk günah olmaz ve ilk günaha keffaret olsun diye tanrı biricik oğlunu feda etmezdi.
3. Bilimsel gerçeklikler, sözgelimi dünyanın yuvarlak olduğu iddiası ile İncil'in öğretileri çatışırsa elbette İncil tercih edilir. Bu, 1+1+1=1 ve 1=3 ve 3=1'dir türünden matematik ve mantığın evrensel kurallarına aykırı düşüp saçma görünse bile bu böyledir ve zaten inanca konu olan şey, tabiatı gereği saçmadır."

Hıristiyan dünyasında, kilise ile laik filozoflar arasında yaşanan çatışmada, 17. yüzyılda Descartes ile uzlaşmaya gidilir. Descartes, "çifte gerçeklik" tasarımından hareketle evreni, fizik ve metafizik olarak birbirinden tamamen ayrı iki alana böler. Metafizik ile, ruhun dünyasını kiliseye bırakırken; fizik dünyayı ve bedeni, laiklere ayırır.

Gönderen: 30 kasim 2019 Saat 00:16 | Kayıtlı IP

 vahiy =bir hikmeti var anlayışı

 rahatlıkla başkasının uçuk kaçık sapıklık ve vahşetini kendisine söylüyon ama o bunu söylediğin gibi kabul etmiyor niye çünkü ona inanmış ama gelgörki ondan daha beteri sende var sende kendikine inandığın için sana iyi geliyor  .Allah adına çoçuk öldürmeyi salih bir davranış gösterip bir hikmeti var diyerekten savunan  bu cani anlayışı inandığından savunur

Gönderen: 30 kasim 2019 Saat 00:16 | Kayıtlı IP

Bilgi Kaynağı Olarak Vahiy, Akıl ve Duyu Organları

Felsefenin temel disiplinleri ontoloji (varlık bilim), epistemoloji (bilgi teorisi) ve etiktir (ahlak felsefesi). Her ne kadar bunlar ayrı disiplinler olarak ele alınsalar da, bu disiplinleri birbirinden tamamen ayrı alanlar olarak görmek mümkün değildir. Ontoloji ile â��Var olan nedir?â�� sorusuna, epistemoloji ile â��Neyi bilebilirim?â�� sorusuna, etikte ise â��Ne yapmalıyım?â�� sorusuna cevap aranır. Ontolojide var olan hakkında varacağımız kanaat, bilgisel bir sonuçtur. Bu bilginin doğruluğuna dair epistemolojik irdeleme, bizim ontolojimizin doğru olup olmadığı sonucunu ortaya çıkaracaktır. Sonuçta hedef ontoloji kurmak ise epistemoloji ontolojinin bir bölümü olarak görülebilir. Epistemolojik tavrımız ontolojik sonuca etki ettiği için, ontolojiyi belirleyenin epistemoloji olduğu da söylenebilir. İlk yaklaşım ontolojiyi, ikinci yaklaşım epistemolojiyi ön plana çıkarmakla beraber her ikisi de doğrudur.

Modern felsefenin yaptığı da epistemolojiyi ön plana çıkartan bir yaklaşım sunmak olmuştur. Yoksa her ontolojinin, ister teist ister ateist ister politeist olsun bir bilgi görüşü vardır; fakat bilginin kendisi ve kaynakları ile ilgili epistemolojik tartışma yeterince yapılmamış olabilir. Ontolojik-epistemolojik yaklaşımla varılan kanaatler etik görüşü de belirler. Örneğin duyu verilerini ön plan alan epistemolojik yaklaşımla teleolojik (gaye) delilin doğruluğunu anlayan bir kişi, bu delilden yola çıkarak Tanrı merkezli bir ontoloji kurabilir veya akıldan çıkan verileri ön plana alan epistemolojik yaklaşımla, Descartes gibi akılda olan â��Tanrıâ�� idesinden de Tanrı merkezli bir ontoloji kurulabilir. Epistemolojik yaklaşımların yol açacağı â��Tanrıâ�� merkezli bu ontoloji ise etik alanında â��Ne yapmalıyım?â�� sorusunun â��Tanrı�nın dediğini yapmalısınâ�� şeklinde cevaplanmasına sebep olacaktır. Sonuçta zaten iç içe olan ontoloji ve epistemolojiden bağımsız bir etik görüşü oluşması mümkün değildir. Demek ki her varlık kurgusunun ve ahlak kurgusunun rasyonelliği tartışıldığı anda mutlaka epistemoloji devreye girer. Rasyonel tartışmanın olmadığı anda bile aslında epistemolojik bir kanaat mevcuttur. Toplumdan geleneksel olarak gelen bilginin veya mitolojinin bilgi kaynağı olarak kabulü buna örnektir. 

Kur�an�ın yaklaşımını ele alırsak; Kur�an�da evren üzerinde inceleme ile ilgili ayetlerden duyu verilerine ve Fıtrat�a dikkat çekilen ayetlerden rasyonalist yaklaşıma bilginin kaynağı olması açısından onay verildiğini söyleyebiliriz. Kur�an ayrıca kendisinin vahyin bilgi kaynağı olduğuna da işaret eder. Sonuçta Tanrı�nın gönderdiği kitap, verdiği akıl ve duyu organlarının hepsi doğru bilgiye ulaştıracak epistemolojik araçlardır. Kitabın doğru yorumu, aklın ve duyu organlarının verilerinin doğru kullanımı ve sağlıklı değerlendirilmeleri, doğru yola götürecek araçlardır. Vahiy, aklın bilgilerini daha da geliştirir ve aklın verileriyle ulaşılamayacak bilgiler verir. Ama bu bilgiler akıl ile çelişik değildir. Oysa mitolojik bilgi ve geleneğin doğrunun kaynağı olarak kabul edildikleri toplumlarda, mitlerin ve geleneğin akıl ile çelişik olması önemli olmamıştır. İslam, vahyin, aklın ve duyu organlarının yaratıcı kaynağı olarak Tanrı�yı gördüğü için bu bilgi araçlarının çelişkisi kabul edilemez. Eğer bir çelişki varsa, ya vahiy yanlış yorumlanmıştır, ya Hıristiyanların Yeni Ahiti�nde olduğu gibi Tanrı�sal vahiy ile insani eklemelerin karıştırılmasından doğan bir sorun vardır; ya da akıl ve duyu organlarının yanlış kullanılmasından dolayı yanlış sonuçlara varılmıştır. Vahyin ve aklın çelişemeyeceği fikri vahyin, aklın ulaşamayacağı bilgiler vermesinden farklıdır; vahiy aklın ulaşamayacağı bilgileri akıl ile çelişmeyerek verir. Mantıki olarak bir önermenin çelişiği, diğer bir önermenin değillemesidir. Örneğin â��Evren sonsuzdurâ�� ve â��Evren sonsuz değildirâ�� önermeleri birbirinin çelişiğidir. Kur�an�da bu anlamda çelişik önermeler (akılla, duyu organlarıyla, fıtratla ve kendi içinde) bulunmaz. Oysa mitolojiler ve insani olanın karıştırıldığı dinlerde böyle çelişkiler çoktur. Örneğin Hıristiyanlıkta â��Tanrı birdirâ�� ve â��Tanrı bir değildirâ�� şeklinde gösterebileceğimiz iki çelişik önerme, hem Tanrı bir, hem de üçtür denilerek yer almıştır.

Görüldüğü gibi Kur�an açısından hem vahiy, hem akıl, hem duyu organları bilgi aracıları olmakla beraber, bu kaynakların çelişmezliği ilkesi de bu bilgi araçlarının tek kaynak olan Tanrı�dan gelmesiyle mevcuttur. (Filozoflardan, Kelamcılardan ve diğer İslam düşünürlerinden kimisi bu kaynaklardan birini diğerinin önüne geçirmiş, kimisi ise bu kaynaklar arası ilişkiyi değişik yorumlamıştır.) İslam�ın, din olması için vahiy kaynağının öneminin ortaya konulması gerekmektedir. İslam�ı Hinduizm, mitolojiler ve hurafelere niye tercih ettiğimizi açıklamak için ise, akıl ve duyu organlarından gelen verilerin, İslam�ın ortaya koyduğu Tanrı merkezli ontoloji ve kozmolojiyi diğerlerine niye tercih ettirdiğini göstermek zorundayız. Sonuç olarak Tanrı�nın bize bahşettiği bilgi kaynaklarından olan vahiyden de, akıl ve duyu organlarından da vazgeçemeyiz. Bu bilgi kaynakları birbiriyle çelişmeksizin birbirlerini desteklerler.

Detaylı Bilgi İçin:

Gönderen: 30 kasim 2019 Saat 00:16 | Kayıtlı IP

Şİmdi Akıl ve Vahiy konusunda şu eklemeyi yapmak istiyorum.

İslamda mezhepler ya akla dayanır, yada imana.

Akla dayanan tek mezhep Muteziledir.

Akıl mı vahiymi dendiği zaman. Mutezile der ki. Allah Vahiysiz Akılla bilinir. Örnek Hz. İbrahim Aklıyla yüce Allahı bulmuştur.  Ama akıl olmadan Vahiy anlaşılamaz. Aklı olmayanlar (ör. akıl hastaları, deliler) Vahiy'e muhatap değildir.

Demek ki akıl önem verilmesi gereken özellik.

İmana dayalı Mezhepler  Tüm Ehli Sünnet ve Şia dır.

Bu mezhepler Akıla Mutezile kadar önem vermez. Önemli olan imandır. Onun için günümüzün klasik mezhepleri, tarikatları hep iman a dayalı inancı ön planda tutar. Bütün kitaplarında imanla ilgili felsefe yaparlar.

İman gücü yüksek insanları evliya diye tanır ve tanıtır.

Ama Akıldan yoksun bir iman, insanı zulme, şirke, küfre bile götürür.

BU konu Mutezile varken , diğer mezheplerle arasındaki en büyük tartışma sebebiydi.

Mutezile İslam Aydınlanmasıdır. Bir İslam Rönesansıdır.

Mutezile İslamın yüzakıdır.

Bağdatta Memun zamanında Kurulan üniversite( Beyt ül hikme ) , Yunancadan aktarılan eserler, Hint rakamları, Cebir ve Kimya. Ortaçağı aydınlatan islam güneşi Mutezilenin sonucudur.

1770 İmmanuel Kant 'ın Aydınlanması - bir batı mutezilesidir.

Mutezile islamda maalesef etkisini kaybetmekle birlikte yeniden incelenmesi ve diriltilmesi gereken bir konudur.

İmmanuel Kant'ın Aydınlanma düşüncesi dinin baskın olduğu ülkelerde Laiklik prensibi ile korunmaktadır.

İslamda da Akıldan ziyade, imana önem veren mezhepler topluma hakim olduğundan çağdaş uygarlık yolunda önünde pek engel tanımak istemeyen Türkiye Cumhuriyeti Fransadan aldığı laiklik prensibiyle yoluna devam etmektedir. Fransa da bu prensibi Katolik kilisesinin çıkardığı problemlerden korunmak için yapmıştır.

Belki iddialı bir tez olabilir ama toplumda Mutezile düşüncesi hakim olsaydı, din korkulan, çekinilen bir şey olmazdı diye düşünüyorum.

Herkese selamlar