Kur'an adina cinayet=kader/cebr = Faturayı Allah'a çıkartma

ZUNTKAM OLAN ALLAH'IN KAHHAR FERMANIYLA

İbn Kuteybe’nin Te’vîlu Müşkili’l Kur’ân kitabında “lafzın manaya Muhalif olması” ana başlığı ve “genel bir ifadeden Hususî bir mananın kastedilmesi” alt başlığı altında, Zariyat Suresi’nde geçen (Cinleri ve İnsanları ancak bana kulluk etmeleri için yarattım) (Zariyat 56) ayetinde cin ve insanlardan, sadece müminlerin kastedildiğini ve Araf Suresi’ndeki “Cehennem için bir çok cin ve insan yarattık” (Araf 179) ayetinin de bunu gösterdiğini ifade etmektedir. Kendisi Zariyat Suresi’ndeki ayette herhangi bir problem olmamasına rağmen, adeta bir problem ihdas etmiş ve olmayan bir problemi ortadan kaldırma gayretine düşmüştür. Halbuki doğru olanı, A’raf suresindeki ayeti, Zariyat ayetiyle açıklamaktı. Eğer bir Problem söz konusu ise, o da Araf Suresi’ndeki ayettedir. Sebebine gelince, Orada Allah’ın cinlerden ve insanlardan çoğunu, cehennem için yarattığı ifade edilirken, zihinlerde adeta bu varlıkların, hiçbir seçim hakları yokmuş gibi bir intiba uyandırmaktadır. İşte asıl Problem budur.

İbn Kuteybe’nin bu değerlendirmesine göre, Zariyat Suresi’deki ayetin manası: (Ben bazı insanları ve cinleri sadece bana kulluk etsinler diye yarattım.” şeklinde olmaktadır. O zaman akla şu soru geliyor: öyleyse öbürlerini niçin yaratmıştır? İbn Kuteybenin yaklaşımına göre bu sorunun cevabı “Başkalarına kulluk etsinler diye yarattım” gibi anlamsız ve Kur’ânî olmayan bir cümle olabilir. İbn Kuteybe’nin buradaki hatası, bize göre onun, bu konuda Problem bulunan bir ayete başvurmuş olmasıdır.Bir kere Zariyat Suresi’ndeki ayete böyle bir anlam yüklemek, Kur’ân’ın bu konudaki zihniyetine taban tabana zıt düşer. Kur’ân’da Allah’ın hayatı ve ölümü imtihan için yarattığını (Mülk 2) bütün peygamberlerin çağrısının da, hep “Ey insanlar! Allah’a kulluk edin ve Tağuttan(haktan uzaklaştırandan)kaçının” şeklinde olduğunu ifade eden bir çok ayet vardır. Hepsinden önemlisi, Kur’ân’ın gönderiliş gayesi, insanları Allah’a kulluğa çağırmak değil midir? (BKZ.Bakara 21; Nisa 36; Maide 72,117; A’raf 59,65,73,85; Hûd 50,61,84; Nahl 36; Müminûn 23,32; Neml 45)


İşte Kur’ân’ı, kendi bütünlüğü içinde anlamamanın doğurduğu sonuç! Kanaatimize göre burada düşülen hata, Kur’ân’ın Kur’ân’la tefsirinden, sadece,aynı lafızları veya aynı manayı veren lafızları bünyesinde bulunduran iki ayetin birbirini açıklamasını anlamak gibi bir hatalı görüşün sonucu olabilir. Oysa birinci bölümde de etraflıca temas ettiğimiz gibi,Kur’ân’ın Kur’ân’la tefsiri, yalnız bundan ibaret değildir.

Şimdi hazır “cehennem için bir çok cin ve insan yarattık” ayetinden söz açılmışken, bu ifadeden ne anlaşılması gerektiğini Kur’ânî bütünlük içerisindeki durumunu ele alalım. Önce ifadeyi, sevkedildiği ayetin bütünlüğü içerisinde incelersek, ayetin devamında cehennemlik olan bu kimselerin kalpleri olup anlamadıkları, gözleri olup görmedikleri, kulakları olup işitmedikleri ifade ediliyor.(…Onların kalpleri vardır anlamazlar, gözleri vardır ama görmezler, Kulakları vardır ama işitmezler…) Bu ipucundan hareketle, aynı nitelikleri taşıyan kimselerden söz eden diğer Kur’ân birimlerine bakıyoruz ve Ahkaf Suresi’nin 26. (Onlara kulaklar, gözler ve kalpler vermiştik, ama kulakları, gözleri ve kalpleri onlara bir fayda sağlamadı. Zira Allah’ın ayetlerini bile bile inkar ediyorlardı. )
ayetinde bu insanların niçin böyle vasıflandırıldıklarını öğreniyoruz. Ayetten Allah’ın bu insanlara kulaklar, gözler ve kalpler verdiği, fakat onlara, ne kulaklarının ne gözlerinin ve ne de kalplerinin fayda vermediği, çünkü Allah’ın ayetlerini inkar ettikleri anlaşılıyor.

Kulların, kendi iradeleriyle iman veya küfrü seçebilecekleri ) Allah’ın haksızlık yapmayacağı Herkesin yaptıklarının türüne göre öte dünyada karşılık göreceği ve dahası hayatın ve ölümün, kimlerin iyi işler yapacağının belirlenmesi hikmetine binaen yaratıldığı gibi hususlar, Kur’ân’ın ortaya koyduğu gerçeklerdir. (BKZ.2/256; 18/29; 73/19 (3/182; 8/51; 22/10; 41/46; 50/29)(16/90;Rum 44; 40/40;45/15) (67/ 2)

Bir örnek daha vererek konuya son verelim: İsra Suresi’nin 16. ayetinde:
“Biz bir beldeyi helak etmek istediğimizde oranın şımarık varlıklarına emrederiz, onlar yoldan çıkarlar. Artık o şehir, yok olmayı hak eder…”
Şurası bir gerçektir ki Allah’ın, Teşrii olarak kötülüğün yapılmasını emretmeyeceği hususu,Kur’ân’ın genel yapısı içinde yerleştirmek istediği temel prensipleri ihtiva eden bir çok Kur’ân birimiyle sabittir. Allah’ın kötülükleri –açık olsun, gizli olsun- yasakladığı (6/151 ; 7/28-33; 16/90; 29/45) ve daima iyiliği emrettiği (2/195; 7/157; 9/120; 16/90), bununla da kalmayıp, kullarına özellikle iyiliği emretme ve kötülüğü engelleme görevi verdiği hususu (3/104,110; 9/71; 32/17) Kur’ân’ın önemle vurguladığı temel gerçeklerdir. Bu bakımdan Allah’ın, bazılarına şu şu kötülükleri yapmanızı emrediyorum, dediğini farzetmek bile Kur’ân’ın esprisine ve indiriliş gayesine ters düşer. Çünkü Kur’ân kötülükleri kökünden silip atmak, iyiyi doğruyu, hakkı ve hakikatı ikame etmek için gelmiştir.

Biz bütün bunların yanında “ تّرّفّ te-re-fe“ kökünden türeyen kelimeleri ihtiva eden ayetlere ve onların geçtiği mana çerçevelerine baktığımızda, nimetler içinde boğulan bazı insanların, küstahlıkla, Allah’ın gönderdiği elçileri tanımadıklarından (34/34)
Allah’ı ve ahiret gününü inkar ettiklerinden (23/33)
günahkar olduklarından (11/116)
ve atalarının gittikleri yoldan ayrılmamakta ısrar ettiklerinden bahsedilmektedir. 34/23

İlgili ayetlerden anlaşılmaktadır ki bu insanlar, zaten davranışlarıyla, Allah’ın elçilerine karşı gösterdikleri tavırlarla içinde yaşadıkları toplumu dejenere etme uğraşında olanlardır. Yani bu insanlar, belki rahata düşkünlüklerinden, belki kıskançlıklarından, belki de menfaatlerinin elden gideceği endişesinden dolayı, peygamberlere hep muhalif olmuşlardır. Tabiatiyle Allah, onların bu kötü vasıflarını sayarken, kendilerini yermekte kötülemektedir. Allah’ın böyle kimselere toplumda, fenalık yapmalarını emretmesi mümkün olabilir mi?

Başka ayetlerde refahın, insanoğlunu azdıran faktörlerden biri olduğu dile getirilmektedir. Mesela, Şuayb (a.s.) zenginliğin, kavmini saptırma, ihtimalinden dolayı, onların, kuşatıcı bir günün azabına uğramalarından endişe etmiştir. ( “doğrusu ben sizi bolluk içinde görüyorum ve hakkınızda kuşatıcı bir günün azabından korkuyorum… Hûd 84)

Zaten “مُتْرَفْ Mütref“ kelimesinin geçtiği mana çerçevelerinde helak edilme konusu, hep ortak bir unsur olarak göze çarpmaktadır. Kaldı ki, Allah, peygamberleriyle dahi melek vasıtasıyla veya perde arkasından konuşarak emirlerini verir. Acaba bu varlıklı insanlara böyle bir emri nasıl vermiştir? Meseleye bu açıdan baktığımızda Nahl 36. ayetinde bunun peygamber vasıtasıyla, Nisa 60. ayetinde de emrinin Tağutu (Allah’ın ölçülerinin dışındaki ölçüler ve o ölçüleri koyanları) reddedip yalnızca Allah’a kulluk edin olduğudur.(Zümer 17)

Kur’ân bizi haklı çıkarsın diye değil, bizi hakka ulaştırsın diye ele alınmalıdır.