Arapça’da (اجج) kelimesi, “sıcağın şiddetli olması, ateşin tutuşması ve sesli sesli yanması, düşmanın hızlı hareket etmesi” gibi mânâlara gelmektedir. Klasik kaynaklarda (يفعول ومفعول ) vezninde gelen “ye’cüc ve me’cüc” ile, “kıyâmet alâmeti” olarak ortaya çıkacak ve büyük karışıklıklara ve taşkınlıklara sebep olacak kimseler kastedilmektedir. “Ye’cüc ve me’cüc” Kur’an-ı Kerim’de iki yerde geçmektedir ve “kıyâmet alâmeti” olduklarına dâir açık bir beyan söz konusu değildir. Kitâb-ı Mukaddes’te geçen “gog ve magog” ile “ye’cüc ve me’cüc” tasvirleri arasındaki benzerlik ise dikkatleri çekmektedir.

“Ye’cüc ve me’cüc” kelimesinin Kur’an-ı Kerim’de geçmesinden hareketle ve bu konudaki rivâyetlere dayanılarak onların bir “kıyâmet alâmeti” olduğu düşünülmekte ve bununla kimlerin kastedilmiş olabileceği konusunda da çok değişik yorumlar yapılmaktadır. Bu tür farklı yorumların yapılmasını tabii karşılamak gerekmektedir. Zîra, günümüzde vukû bulan bir hâdise bile farklı kişiler tarafından değişik şekillerde yorumlanabilmektedir. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de geçen bazı kavramlar da farklı kimseler tarafından değişik şekillerde tevil edilebilmektedir.

Nitekim, “ye’cüc ve me’cüc”ün; “barbar tabirinden daha şiddetli bir tabir olup aslı ve nesebi belirsiz, din ve millet tanımayan karma insanlar topluluğu”; “ bütün beşeriyeti etkileyecek bir afet olup, müteaddit kabilelerden müteşekkil kalabalık çapulcular takımı”; “iddianın aksine Türkler olmayıp, geçmiş ve gelecekte, hangi ırk ve millete mensup olursa olsun, yeryüzündeki nizam ve intizamı bozmaya kalkışanların hepsi”; “geçmişte yapılan mücadelede yenilen ve gelecekte de yenilmeleri normal olan kötü kimseler”; “gök insanları ile savaşacak, ancak fazla ileri gitmelerine imkan verilmeyip imha edilecek kimseler”; “bir başka gezegende yaşayan ve kıyâmete yakın insanlara saldıracak olan kavim”; “kıyâmetin kopma süreci içerisinde, değişik milletlerden oluşan şerir ve fasık insanların mahşere akın akın gelişlerini sembolize eden bir kavram” ve “belli kavimler ya da varlıklar olmayıp, ‘Son Saat’in gelip çatmasından önce insan uygarlığının bütünüyle yok olmasına yol açacak bir toplumsal felaketler serisi anlamında bütünüyle temsîlî bir unsur” şeklinde izah edilmeye çalışıldığı görülmektedir.

Bu yorumlar içerisinde en iknâ edici görüneni Çelebi’nin kanaatidir. Bununla beraber bize göre, Enbiyâ sûresinde geçen ”ye’cüc ve me’cüc” ifâdesiyle, “kıyâmet alâmeti” değil, “ikinci sûrun üfürülmesiyle birlikte diriltilen ve mahşer meydanına doğru yeryüzünün her köşesinden yürüyerek seller gibi akıp giden bütün hakikat inkarcıları” kastedilmektedir. Zîra âyetin devamında anlatılanlar bu düşünceyi desteklemektedir. Şöyle ki, kıyâmetin kopma süreci başladığında nasıl ayın ikiye yarılması âyet-i kerime’de (اقتراب) “iktirâb” kelimesi ile ifâde ediliyorsa, başa gelmesi kaçınılmaz olan kıyâmet sözü (وعد الحق) “va’dül-hak” yaklaştığında da ikinci sûrun üfürülmesiyle yaşanacak olaylar (اقتراب) “iktirâb” kavramı ile anlatılmaktadır. Bir başka ifâdeyle, nasıl “küresel kıyâmet” yaklaştığında ay yarılıyor ise, ikinci sûr’un üfürülmesi yaklaştığında da inkarcıların başına gelecek felaketler haber verilmektedir. Nitekim müteâkip âyetlerde bütün kâfirlerin gözlerinin yerinden fırlayacağı, kıyâmetin gerçekleşmiş olduğunu görecekleri, suçlarını hemen itiraf edecekleri, kendilerine cehennemin yakıtı olmayı hak ettiklerinin söyleneceği, cehenneme atılacakları ve orada ah! edip inleyecekleri anlatılmaktadır. Görüleceği üzere burada kıyâmet öncesi yaşanacak bir hâdise değil, “yeniden diriliş sonrasında” meydana gelecek gelişmeler tasvir edilmektedir. Dolayısıyla bu âyet-i celîle’den “ye’cüc ve me’cüc”ün bir “kıyâmet alâmeti” olduğuna dâir bir sonuç çıkartmak mümkün görünmemektedir.

Kehf sûresinde geçen “ye’cüc ve me’cüc” kavramı da aynı şekilde bir “kıyâmet alâmeti” olmayıp, “bahsedilen dönemde dünyada yaşayan, etraflarına saldıran ve zarar veren kötü insanlar topluluğu” dur. Nitekim âyetlerde Zülkarneyn’in, Allah’ın verdiği imkan ve yetenekleri en uygun şekilde kullanarak bu zâlim kimseleri nasıl etkisiz hale getirdiği anlatılmaktadır. Bu âyetlerin devamında ise, konu ile bağlantılı olarak Zülkarneyn’in orada yaşayan insanlara yaptığı tebliğden, inşâ ettirdiği setten bahsedilmekte ve kıyâmetin kopmasıyla bu setin de yerle bir olacağı, sûr’un üfürülmesiyle herkesin birbirine karışacağı ve seller gibi akıp mahşer meydanında toplanacakları ve inkarcıların karşısına cehennemin getirileceği haber verilmektedir. Burada inkarcı kimselerin âhiretteki tasvirleri yapılırken birbirlerine karışmış halde olacaklarından bahsedilmesi ve bu durumun da (يموج) “yemûcu” fiiliyle ifâde edilmesi de dikkatleri çekmektedir.

Kısaca ifâde etmek gerekirse, her iki âyette de geçen “ye’cüc ve me’cüc” tâbirleriyle kastedilenler farklı zaman ve mekanlardaki bütün zâlim ve günahkar kimselerdir. Yani; birisiyle “dünyadaki bozguncu insanlar”, diğeriyle ise “mahşer meydanında toplanacak olan bütün zâlim ve hakikat inkarcıları” kastedilmektedir.

Netice îtibârıyla, konuya Kur’an-ı Kerim esas alınarak yaklaşılmaması, bir takım zayıf rivâyetlerin etkisinde kalınması nedeniyle “ye’cüc ve me’cüc”ün “kıyâmetin bir alâmeti” olduğu şeklindeki değerlendirmelerin isâbetli olmadığını, bu konu etrafında yapılan yorumların ise eksik ve yetersiz kaldığını düşünmekteyiz. Kanaatimizce, “ye’cüc ve me’cüc” ile yukarıdan bakıldığı zaman adeta karınca veya çekirge sürülerini andıran, çok ama çok kalabalık kötü insan topluluklarının oluşturduğu bir görüntü anlatılmak istenmektedir. Bu ifâdeyle insanların sayılamayacak kadar çok oluşları kastedilmektedir. Nitekim Yüce Allah kainata çok yukarıdan bakmakta, her tarafı aynı anda görmekte ve bunu insanların anlayacağı şekilde tasvir etmektedir. Gerek dünya da, gerekse âhirette böyle bir durumu tasvir için Kur’an ve Sünnet’te zaman zaman kullanılan, her dilde de benzerleri bulunan teşbih ve temsilleri yanlış anlayarak “kıyâmetin alâmeti” şeklinde değerlendirmek ve bunu kıyâmetle irtibatlandırmaya kalkışmak doğru olmadığı gibi yeterince iknâ edici de görünmemektedir.

[Geniş bilgi için bkz. Dr. Ahmet Emin Seyhan, Hadislerde Kıyamet Alametleri, s. 218-220, istanbul,2006, Moralite yay.,]